لیکنه ـ ریاض مقامزی
په سینیمايي نړۍ کې چې کله هم د کومیډیکو (خندوونکو) فلمونو او ویډيوګانو خبره کېږي؛ نو ورسره سم د "چاپلین" نوم هم اخیستل کېږي. نوموړی د نړۍ نامتو کوميډين (ټوکمار) و. که څه هم چاپلین په یوې بېوزلې کورنۍ کې پیدا شوی و؛ خو د خپل پیاوړي استعداد او زحمت پر مټ یې وکولای شول چې ټوله نړۍ یې وپېژني او ځان ته يو آسوده ژوند برابر کړي. په دې لیکنه کې یې په اړه هر اړخیز معلومات لولستلای شئ.
لنډ ژوندليک
په سینمایې نړۍ کې د کوميډۍ د برخې ددې نوموتي شخصیت بشپړ نوم چارلي چاپلین "Charles Chaplin" دی. هغه د "۱۸۸۹ز" کال د اپرېل په شپاړلسمه نېټه د انګلستان په "والورس" کې وزېږېد.
مور به یې په قهوه خانو کې سندرې ویلې او په دې توګه به یې د خپل ژوند مصارف پوره کول. پلار یې هم هنرمند و او په تمثیلي پارچو کې به یې رول لوباوه؛ خو د والدینو ژوند یې خوږ نه و. ځکه چې د چاپلین پلار به ډېر شراب څښل او تل به نشه و. له همدې امله، کله چې چاپلین یو کلن و، مور او پلار یې سره جلا شول.
چاپلین یو مشر ورور هم درلود، چې "سیدني" نومېده؛ خو دا یې ناسکه ورور و. په دې معنا چې د چاپلین مور وړاندې له یو بل کس سره واده کړی و، سیدني د هماغه اولاد و. په هر حال کله چې سیدني یو کلن و مور و پلار یې سره بېل شول. په دې توګه د چاپلین مور ته د دوو اولادونو روزنه او پالنه ور تر غاړې شوه.
په لومړيو کې د چاپلین مور کولای شول د ژوند مصارف پوره کړي؛ خو د وخت په تېرېدو یې اواز خرابېده او ورو ـ ورو له سختو اقتصادي ستونزو سره مخ شوه. په داسې حال کې چې د چاپلین پلار د خپل اولاد د نفقې لپاره مرسته هم نه کوله. د چاپلین مور اړه شوه، چې پر خپل طلاق شوي خاوند عریضه وکړي؛ مګر دا دعوه یې هم وبایلله.
پر له پسې سختو بېوزلیو ددوی ژوند ډېر تریخ کړ. له همدې امله چاپلین اړ شو، چې په پنځه کلنۍ کې کار پیل کړي. هغه په هنري ډګر کې د خپل کار د پیل په اړه وايي: "یوه ورځ چې زه به پنځه کلن وم، مور مې په صحنه کې سندرې ویلې، دا چي غږ یې خراب شوی و؛ ټولو پرې وخندل. خو مدیر چې مخکې یې زه په ترنم لیدلی وم، دريځ ته ولېږلم. ما چې سندره وویله ټولو خلکو خوښه کړه او ډېرې پیسې یې راباندې وشیندلې. همدا شپه زما د مور د هنر د پای او زما د پیل شپه شوه."
د ژوند ناخوالې
- کله چې د چاپلین پر کورنۍ سخته غریبي راغله، مور یې له خپلو جامو چاپلین او سیدني ته کالي جوړ کړل. دا چې کالي یی د ښځينه وو و، نو ټولو ګاونډيانو به پرې خندل.
- د ډېر غربت له وجې د غریبو خلکو روزنتون ته واستول شول، تر څو هلته یې پالنه وشي. خو دلته هم ډېره موده نه وو؛ بیا یتیم خانې ته ولېږل شول.
- څه موده وروسته یې پر مور عصبي چپې راغلې او لېونۍ شوه. له همدې امله چاپلین پلار ته وسپارل شو؛ پلار یې له بلې مېرمنې سره واده کړی و. هغې به له چاپلین سره هېڅ ښه سلوک نه کاوه.
- له څه وخت وروسته مور یې له درملنې وروسته ښه شوې وه. خیاطي یې کوله. چاپلین اضافه ټوټې پلورلې، چې خلکو به پرې رشخند کاوه.
- د ډېرې بې وزلې له امله چاپلین ښوونځي پرېښود او په بېلابېلو ځايونو کې به یې مزدوري کوله. صفاکاري، ورځپاڼې پلورل او ... نورو ډېرو ځايونو کې یې کار وکړ.
خو له دې ټولو ناخوالو سره ـ سره هغه د ژوند ستونزو ته تسلیم نه شو. پر له پسې هڅه یې کوله او د تیاتر نړۍ ته یې مخه کړه. ډېر ژر د خلکو پام ور واوښت او ټولې نړۍ وپېژنده. په دې توګه یې ډېرې کارنامې پخپل نوم ثبت کړې.
- په "۱۹۲۹"، "۱۹۴۱"، "۱۹۴۸" او "۱۹۷۳ز" کلونو کې په بېلابېلو برخو کې د "اسکار" جایزې وګټلې.
- په "۱۹۵۳ز" کال کې یې د فرانسې د سندرو جوړوونکو او لیکوالو ټولنې افتخاري غړیتوب ورکړ. په همدې کال د فرانسې دولت لخوا یې د "لژیون دونورو" لقب هم ترلاسه کړ.
- په "۱۹۷۲ز" کې یې د طلایي زمري افتخاري مډال ترلاسه کړ.
- په "۱۹۷۵ز" کال کې د انګلستان د ملکې لخوا "سر" لقب ورکړل شو.
- دی چې بېوزلۍ او د ژوند سختیو ته تسلیم نه شو؛ نو تر "۱۹۷۷ز" کال پورې یې نږدې "۵۰۰" میلیونه ډالره سرمایه پیدا کړې وه.
د چاپلین خپله کورنۍ
چاپلین د خپل ژوند په اوږدو کې څلور ځله ودونه وکړل. له دې ټولو ودونو څخه یې نهه اولادونه لرل. په دوی کې پنځه نارینه او څلور نجونې دي. هغه د خپلو اولادونو ډېره ښه روزنه کوله او ټولو ته به یې د ژوند مناسب، مساوي او کافي امکانات برابرول.
آثار
چاپلین یوازې یو تمثیل کوونکی نه و؛ بلکې پخپله یې تمثیلونه، نمایشنامې او ... لیکلې. نوموړی د یو ښه سینیمايي لوبغاړي ترڅنک يو ښه لیکوال هم و. ځينې لیکنۍ او فلمي آثار یې عبارت دي له:
- څلرویشت ساعته شاګرد
- زما د ژوند داستان
- د تنحوا په لټه
- د ښار رڼاوې
- فلمي ناروغۍ
- تر باران لاندې
- د هغه غل ملګری
- د دوو مورچلونو په منځ کې او...
د تمثیل د نړۍ دا نه تکرارېدونکی شخصیت، له ګڼو لاسته راوړنو وروسته د "۱۹۷۷ز" کال د ډيسمبر په پنځه ویشتمه نېټه ومړ. جسد یې په سویزرلینډ کې خاورو ته وسپارل شو. دا ځکه چې چاپلین د ژوند وروستي کلونه هملته تېر کړي دي. په سویزرلینډ کې یې ښکلی او لوی کور پېرلی و.
د چاپلین ویناوې
- ګرانې لورې! هېڅکله هوس مینه مه ګڼه. د خوب په بستره کې یو نارینه هم بد نه وي.
- په یو بل پسې مه خاندئ، له یو بل سره وخاندئ.
- زما تر ټولو ښه ملګرې هنداره ده. ځکه کله چې زه ژاړم هغه نه خاندي.
- واده کول او د ژوند جوړول د بازار په څېر دی. چې پیسې، اړتیا او هوډ نه لرئ مه ورځئ.
- نړۍ له ښو انسانانو ډکه ده. که تا یو هم پیدا نه کړ؛ نو لږ تر لږه پخپله ښه انسان اوسه.
- که زه پېغمبر وای، د خلکو خوښي به مې رسالت او دنده وه. خپلواکي به مې زېری و او د ماشومانو خندول به مې معجزه وه.
- یوه مڼه راولوېده او د جاذبې پر قانونو پوه شو. په میلیونونه جسدونه راولوېدل؛ مګر بشریت د انسانیت په معنا پوه نه شو.
- له دښمنانو مو یو ځل وډار شئ او له دوستانو مو زر ځله.
- پیسې او شتمنۍ شخصیت نه جوړوي.
