کتاب الشعر یا بوطيقا پښتو ژباړه

ژباړه: معتصم بالله شاهد

د کتاب العشر ژباړه کتاب العشر، د شعر فن یا بوطیقا د شعر په اړه د ارسطو تر ټولو مهم او اررښتناک اثر دی، چې د یونان د مهمو میراثونو څخه شمېرل کېږي او د ډرامې د تیورۍ اړوند تر ټولو لرغونې یاهم لومړنۍ تر مونږ رسېدلې مقاله ده. دا اثر د ادب او بیان په موضوع تمرکز کوي، چې د شعر، د شعر منځپانګې، جوړښت یا بڼو په اړه یې بحثونه رانغاړي او د شاعرانو، د شعر مینه والو ترڅنګ د تیاتر مسلک اړوند کسانو او شعر پوهانو لپاره یې خورا ګټور بولم. ارسطو په دې کتاب کې تر ډېره هڅه کړې چې تراژیدي راوپېژني، د جوړښت په اړه یې هم بحثونه لري او د منځپانګې په اړه هم غږېدلی دی، خو د کومیډۍ په اړه ډېر لږ څه وایي، ځکه په دې اړه یې کوم بل اثر لیکلی دی، چې تر موږ نه دی رارسېدلی او څه چې تر موږ رارسېدلي، همدا اثر دی چې تر ډېره په تراژیدي غږیږي، حماسه هم شرحه کوي، خو کومیډي ته یوازې اشاره کوي. په دې کتاب کې هڅه شوې چې د شعر د مختلفو ډولونو، د ښه او لوړو شعرونو جوړښت او اجزاوو په اړه مفصل بحث وړاندې کړي او د ښه شعر په اړه وایي چې ښه شعر تراژیدي ده، نه هغه اثار چې کومیډي وي. همدا راز د ارسطو په زمانه شاعر یوازې هغه څوک نه و، چې هغه دې قصیدې یا مدحې ووایي یا دې د چا بدۍ شعر کړي یا دې هم خپل احساسات د شعر په ژبه انځور کړي، بلکې هغه وخت داستان یا ډرامه لیکونکي هم د شاعرانو په ډله شمېرل کېده. که څه هم په هغه وخت کې نور علوم هم په نظم سره لیکل کېدل، خو ارسطو نظم او شعر سره بېلوي، هغه وایي که تاریخپوه کومه پېښه نظم کړي، نو هغه ته شعر نه شو ویلی، ځکه چې تاریخپوه یوازې پېښه وړاندې کوي خو شاعر که یوه پېښه انځوروي نو هغه به یا د ضرورت په اساس وي یا به پېښېدونکي وي، مطلب شاعر که یوه تېره شوې پېښه انځوروي نو هغه به د ضرورت پر اساس وي یا به پېښېدونکي واقعات تصویروي. همدا راز شاعر پېښې هغه ډول معرفي کوي څه ډول چې باید وي خو تاریخپوه هغه څه وایي چې پېښ شوي وي. د ارسطو استاد افلاطون شاعر تقلید کوونکی باله او په خپل جمهوریت کې یې ورته ځای نه ورکاوه، هغه په دې باور و چې شاعر له طبیعته تقلید کوي او دا کار د عقل د سستۍ لامل کېږي، خو ارسطو وایي چې شاعر طبیعت په هغه ډول انځوروي لکه څنګه چې باید واوسي او دا چاره عقلي فکر رابیداروي. بلخوا د وینا په اړه بحث کوي، د مانا اړوند هم غږیږي، اسمونه هم راپېژني، په شاعر د نېوکو ځوابونه هم وايي او د مجاز پېژندنه هم وړاندې کوي. دا اثر په عموم کې ټول موضوعات په ښه ډول رانغاړي، چې زموږ ملګري پوهنیار معتصم شاهد په خپله ښکلې کندهارۍ لهجه په ساده او روان ژبه ژباړلې ده او په کندهارۍ لهجه یې ځکه ژباړي چې په دغه ډول غواړي خپل لهجې ته کار وکړي. ښاغلي شاهد دا اثر له غربي ژبې پښتو ته ژباړلی، که څه هم نوموړي دیني زده کړې کړي او د مدرسې شاګرد پاتې شوی، خو ژباړه یې لکه د نورو ملایانو په څېر پېچلې نه ده، بلکې په ډېر ساده ډول یې پښتو کړې، چې هر ډول لوستونکی ترې خپل اخذ کولی شي.