د سپینې ماڼۍ مطبوعاتي ویاند په اړه څومره پوهېږئ؟
لیکنه ـ ذکریا رحيمی
د سپینې ماڼۍ مطبوعاتي ویاند (White House press secretary) د متحده ایالتونو لوړپوړی چارواکی دی او د حکومت د اجرایوي څانګې په ارتباطاتو څارنه کوي. په چاپي رسنیو او ټولو انټرنیټي چینلونو کې د جمهور ریس لخوا خبرې کوي. په دې پوسټ کس د جمهور ریس لخوا ګمارل کیږي.
مسولیتونه
د سپینې ماڼۍ مطبوعاتي ویاند مختلف مسولیتونه لري. په مسولیتونو کې کلیدي د سپینې ماڼۍ له مطبوعاتي تنې (White House press corps) سره ورځنۍ لیدنه ده تر څو د ورځنیو کړنو په اړه لنډه وینا وکړي – وایټ هاوس پرېس کارپس په سپینه ماڼۍ کې مېشت جورنالستان دي کوم چې مختلفو رسنیو ته کار کوي. د ویاند لنډیز د جمهور ریس او د جمهور ریس د ادارې د کړنو په اړه وي، ممکن د ورځې په اوږدو کې سپینې ماڼۍ ته د راتلونکو کسانو د ملاقاتونو د مهال وېش په اړه هم جورنالستانو ته خبر ورکړي. د ویاند په دې لنډیز کې نړیوال او ملي مسایل دواړه شامل وي. د خپرېدنې بندیز هم لګوي (embargo rules) په دې مانا چې رسنۍ تر یو ټاکلي تاریخ او وخت پورې یو خبر نشي خپرولای.
د سپینې ماڼۍ لمړی مطبوعاتي ویاند
په سپینه ماڼۍ کې د جورنالستانو لپاره ځای په لمړي ځل په کال ۱۸۹۸ کې جوړ شو په کوم وخت کې چې ویلیم میکینلي (William McKinley) د متحده ایالتونو جمهور ریس وو. د هغه مطبوعاتي ویاند جورج کورټېل یو (George Cortelyou) مختلفې دندې ترسره کولې چې له دې څخه یوه له جورنالستانو سره هره ورځ لیدنه وه. کورټېل یو وروسته د بل جمهور ریس تیو ډور رووزوېلټ (Theodore Roosevelt) لپاره هم کار کړی چا چې په سپینه ماڼۍ کې د جورنالستانو لپاره دایمي ځای جوړ کړ. رووز وېلټ یوه اصطلاح د (bully pulpit) په نامه وکاروله چې په اوس وخت کې د دې اصطلاح مانا ویاند دفتر یا د هر ډول مسایلو په اړه وینا خپرونکی دفتر دی. له دې دفتر څخه د جمهور ریس لخوا رسنیو ته خبر ورکول کېده. کله کله یې خپله هم د ویاند پر ځای له خوښو شو جورنالستانو سره کتل او خپل چمتو شوی خبر یې ورسره شریکوه.
د ۲۰ پېړۍ په پېل کې له جورنالستان سره لیده کاته د هر وخت په څېر نه وو د بېلګې په توګه له رووز وېلټ وروسته د متحده ایالتونو جمهور ریس ویلیم هاورډ ټافټ (William Howard Taft) رسنیو ته ډېر وخت نه ورکوه همداسې له ټافټ وروسته د جمهور ریس ووډرو وېلسن (Woodrow Wilson) مطبوعاتي ویاند جا ټملټي (Joe Tumulty) هره ورځ له رسنیو سره لیدل او چمتو شوی لنډیز یې ورسره شریکوه. جمهور ریس وارېن جي هارډینګ ( Warren G. Harding) خپله له جورنالستانو سره لیدل. جمهور ریس کالوین (Calvin Coolidge) لمړی جمهور ریس وو چې د سپینې ماڼۍ ویاند ته یې (White House spokesman) اصطلاح وکاروله. لمړی ویاند یې جورج اکرسن (George Akerson) وو څوک چې په تاریخ کې د سپینې ماڼۍ لمړۍ مطبوعاتي ویاند ګڼل کیږي.
یو وخت د متحده ایالتونو په دې پوسټ باندې دنده لرل په خلکو کې یوه هیله شوه او له همدې امله ځینې ولسمشرانو خپل ملګري وګمارل د بېلګې په توګه ولسمشر هري ټرومېن (Charlie Ross) خپل ډېر پخوانی نږدې ملګری چارلي روس (Charlie Ross) خپل مطبوعاتي ویاند کړ، جیمي کارټر (Jimmy Carter) له ایالت څخه خپل پخوانی کار کوونکی جاډي پاول (Jody Powell) په دنده ګمارلی وو ځینو نورو بیا مسلکي جورنالستان خپل مطبوعاتي ویاندان کړل لکه ډوایټ ډي آیزن هاور (Dwight D. Eisenhower) له جمیز سي هاګرټي (James C. Hagerty) چې جورنالست وو غوښتنه وکړه چې د مطبوعاتي ویاند په توګه د دندې مسولیت په غاړه واخلي. د هاګرټي په وخت کې ټکنالوجي بدله شوې وه او هاګرټي لمړی کس وو چې تلویزیوني کنفرانس کې یې برخه واخیسته او هڅه یې وکړه چې د ویاند دنده کې تغیر او ترتیب رامنځته کړي، د دې دفتر لپاره یې موخه او بهیر ترتیب کړ. له دې پرته هاګرټي نړۍ ته سفرونه هم کړي تر څو د ولسمشر د نړیوالو سفرونو مهال وېش چمتو کړي.
د جان اېف کینیډي (John F. Kennedy) مطبوعاتي ویاند پییر سالینجر (Pierre Salinger) له ولسمشر او جورنالستانو دواړو سره ښې اړیکې لرلې خو کله چې جانسن واک ته ورسېده دا اړیکې خرابې شوې. جانسن ګمان کوه چې جورنالستان جاسوسان دي او کله چې د ویتنام شخړه زېاته شوه نو جورنالستانو په خپل سر د ویتنام په اړه راپورونه چمتو کړل. د سپینې ماڼۍ ویاندانو د بریا مختلفې کچې لرلي. د لوړ فشار پر وخت ځینو شخړه پارونکې ویناوې کړي. په ځینو فشار راوړل شوی چې د لوړ فشار پر وخت وفادار واوسي.
د بېل کلنټن (Bill Clinton) ادارې تاریخ جوړ کړ چا چې په لمړي ځل په دې پوسټ ښځه وګمارله. د بېل کلنټن ویانده یوه ځوانه انجلۍ ډي ډي مایرز (Dee Dee Myers) وه. له ډي ډي وروسته (George Stephanopoulos) مطبوعاتي ویاند شو خو په خبرو کې د کم دقت او خبرو کې د روښانتیا د نشتون له امله له دندې ګوښه شو. له دې وروسته مایک میک کري (Mike McCurry) مطبوعاتي ویاند شو او په ورته وخت کې مونیکا لیونسکي (Monica Lewinsky) له ولسمشر سره د جنسي اړیکې لرلو تور ولګوه. جورنالستانو له مایک میک کري څخه د کلنټن د شخصي ژوند په اړه پوښتنې وکړې خو د مایک ځواب دا وو چې باید زه خپلې دندې ته ادامه ورکړم او رسنۍ له تېر وېستلو، د دعوا کوونکي د حق ضایع کولو او یا هم ولسمشر ته له بې ځایه زیان اړولو ډډه وکړم.
په ۲۱ پېړۍ کې د جورج ډبلیو بوش (George W. Bush) پر وخت د سپټمبر ۱۱، کال ۲۰۰۱ پېښه وشوه او بش د چمتو شو خبرونو لنډیز په خپله تر خلکو رسوه چې په دې چارې سره یې نوي اورېدونکي پیدا کړل.