خرما (کجورې) او روغتيايي ګټې یې

خرما چې ځینې پښتانه ورته کجورې هم وایي ، په انګریزي ژبه یې (Date ) ، په عربي ژبه یې تمر او په هندي او اردو ژبو کې یې هم کهجور بولي او علمي نوم یې ( Phoenix dactylifera) یو ډول خوږه میوه ده چې مسلمانان زیاتره دتبرک لپاره پرې روژه ماتوي .
 دخرما  ونې( Date palm )زیاتره په مصر ، سعودي عربستان ، عراق ، عمان ، لیبیا ، الجزایر ، سوډان ، عربي متحده اماراتو ،فلسطین ، اسرائیلو ،  تونس ، یمن ، ترکیې ،قطر، کویټ ،ایران او پاکستان کې  ډیرې دي او دمصر هیواد دخرماوو په تولیداتو کې ترټولو نورو هیوادونو مخکې دی. 
 خرما دګلوکوز، انرژۍ، پروټینو ، اوسپنې ،کلشیم ، پوتاشیم ،فاسفورس،  کاربو هایډریډ ، فایبرونو او معدني  موادو نه ډکه مېوه ده.. همداراز په خرما کې د A،B،C او E وایټا مینونه هم   شته .
 دخرماووطبی ګټې : 
 ۱-دزړه دناروغیو لپاره ډیر  ګټوردی.
 ۲- دقبضیت علاج پرې کیدلی شي . 
 ۳- هغه کسان چې لږه وینه ولري نو دخرماووخوړل ورته ګټوردي.
 ۴- دبلغمو دله منځه وړلو لپاره ګټور دی. 
 ۵- که چیرې دسهار تر چایو دمخه یو ساعت وړاندې وخوړل شي نو دخیټي چینچیان وژني . 
 ۶- جنسی ځواک پیاوړی کوي . 
 خو په یاد ولرئ هغه کسان چې دشکرې په ناروغۍ اخته دي نو باید ډیره خرما ونه خوري . 
 خرماډیر ډولونه لري چې په عربي هېوادونو  کې ددغوبېلابېلو ډولونو نومونه په لاندې ډول دي : 
 أفندي ،جبيلي، مكتومي، سويدا،عجوة،کعيكه،منيفي،شهل عنبرة،خلاص  ،مسكاني، شلابي،بيض،خضري،مشوكة،شقري،برني، خصاب،ربيعة،صفري،برحي،لونة،رشوديه،سكري،غر،لبانة،صفاوي، صقعي، حلوة،مبروم،شيشي،ونانة،حلية،ساريةاو ذاوي.
 دخرماوو ځینې ونې ډیرې لوړې اوځینې هم ډیرې لوړې نه وي او  ډېرو اوبوته هم اړتیا نلري  . 
 له خرماوونه ډول ډول مربا ګانې هم جوړیږي او یو ه ګټوره او خوندوره مېوه ده.دخرما دونو لّه پاڼو ببوزي او ډول ډول ټوکرۍ  ګا نې هم جوړیږي.، له نېکه مرغه دخرما دونو کرل  اوس دافغانستان د هیلمند او ننګرهار په ولایتونو کې هم رواج موندلی دی.

 لطیف یاد