ښوون (زيتون)
ښوون چې په عربی ، فارسي ،او اردو ژبو کې ورته زیتون وایي او علمي نوم یې (Olea europaea ) دی. یوه ګټوره میوه ده چې لږتر لږه ۳۵ ډولونه لري او ونې یې په جنوب ختیزې اروپا ، لویدېزې ایشیا ، او شمالي افریکې د الجزایر، لیبیا ، تونس ، مصر ، مراکش په هېوادونو ، دامریکې په متحده ایالتونو ، دمدیترانې په سواحلو ، لبنان ، فلسطین ،سوریه ، اسرائیلو ، چین ،هسپا نیه ، پرتګال ، ایټالېې ، یونان ، ، استرالیا ، ایران ، ترکیې ، عراق ، اردن ، دجنوبي امریکې دپیرو او ارجنټینا په هیوادونو او د کسپین د سمندر ګي په جنوبی برخو کې هم پیدا کیږی.
دښوون(زیتون) دونې په اړوند ډیرې څیړنې شوي دي او ویل کیږي چې دغه ونه دعیسی مسیح تر زېږېدو ۳۰۰۰ کلونه وړاندې هم وه او خلکو دزیتونو نه ګټه اخېستله او دلرغونې یونان په مشهورو ادبی کتابونو کې هم ترې یادونه شوې ده .
په قرآن شریف کې دالتین په سوره کې هم د(ښوونو)زیتونو داسې یادونه شوې ده :
وَالتِّينِ وَالزَّيْتُونِ وَطُورِ سِينِينَ وَهَذَا الْبَلَدِ الْأَمِينِ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ.
ښوون(زیتون) ډیر ډولونه لري لکه شنه ،زیړ، تور ، سره ، او بنفش زیتون.
دزیتونو غذایي ارزښت :
ښوون(زیتون) پروتين،کلسيم، اوسپنه او ويتامين A ، B1، B2 لري او نور ډير ضروري غذایي مواد او کالوري چې انسان ورته اړتيا لري پکې شته دي .
په غوړیو کې تر ټولو ښه غوړي دښوونو(زیتونو )غوړي دي ځکه غیر مشبوع دي او زړه او دبدن رګونو ته زیان نه رسوي. دزیتونو غوړي دزړه ، اعصابو دبدن دپوستکي ، ددردونو دتسکین او دحافظې لپاره هم ګټوړ دي .همداراز که چیرې په پرله پسې توګه وخوړل شي نودبدن اضافي وزن هم کموي .دبدن او هډوکو ددردونو لپاره که دښوونو( زیتونو )غوړي دبدن پر هغو ځایو نوچې درد پکې دی ومښو نو دردونه کموي او ان لیرې کوي یې .
دښوونو( زیتونو) نه ډیر خوندور اچار هم جوړیږي چې سرکه ، هوږه ، مرچک، مالګه ، ویلنی او شنه دڼیا (ګشنیزّ )هم ورسره ګډوي .
لنډه داچې زیتون خوندوره مېوه ده اودخوړو په وخت کې دانسان اشتها کې را پاروي . دښونو ( زیتونو) ّ نه په صابونو نو او دمخ په کریمونوکې هم ګټه اخیستل کیږي .
له نېکه مرغه په افغانستان کې د ننګرهار ولایت دهډې او غازي آباد په فارمونو کې دښوونو( زیتونو) ډیر ې ونې شته او دجلال آباد په ښارکې دښوونو ( زیتونو) داچارو دجوړولوفابریکه هم شته چې هرکال دښوونو (زیتونو ) نه ډیر اچار تولیدوي.
ما له نن شل کلونه وړاندې په پردیسۍ کې د خپل کور په انګړ کې دښوونو څو نیالګي کښینول چې اوس په غټوونو بدل شوي دي خو رنګ یې تور دی او هرکال یې دجون په میاشت کې حا صلات ټولوم او ترې اچار جوړوم .
باید زیاته کړم چې په نړۍ کې دښوونو(زیتونو )دونې ښاخ دسولې سمبول هم ګڼل شوی دی اودملګرو ملتونو (United Nations) د بیرغ په نښان کې هم دزیتونو ښاخونه دسولې دسمبول په توګه کښل شوي دي .
لطیف یاد