ډیجیټلي ځمکه
ډیجیټلي ځمکه:
ایا فکر مو کړی چې یوه ورځ به ډیجیټلي ځمکه جوړه شي؟ که مو نه وي کړی، اوس یې واورئ. اروپايي اتحادیه پلان لري تر ۲۰۳۰ پورې د ځمکې د اوسنیو پېچلتیاو په شمول د هغې ډیجیټلي غبرګونې یا Earth digital twin جوړه کړي.
د ځمکې ډیجیټل کره لومړی ځل ما په ۲۰۰۳/۲۰۰۴ کال کې ولیده چې کميپوټر نوی افغانستان ته راغلی و. خدای بښلي وحیدالله هغه مهال Google Earth، چې سافټوېر وېرژن یې و، په کمپیوټر کې انسټال درلود. همصنفي مو چې دا سیسټم ولید تر حیرانتیا وروسته یې د چيلي پایتخت وپوښت څو معلومه کړي چې ایا Google Earth صحیح ځواب ویلی شي او که نه؟ هغه مهال په افغانستان کې انټرنټ نه و. Google Earth د ځمکې کره تاو او په سانټیاګو یې Zoom کړه. د ټيټ ریزولوشن سټلایت انځور څخه جوړه نقشه یې هم وښوده.
دا نو د ځمکې لومړنۍ ډیجیټل بڼه وه، خو په تېرو دوه لسیزو کې د Google Earth او نورو سیسټمونو جزیات بیخي ډېر لوړ شول. د هوا حالاتو سیسټمونه هم د ځمکې ډیجیټل بڼه لري په هغه کې د هوا حرکت څاري او وړاندوینې کوي. دا چې دا سیسټمونه تیار شته او عملا کار کوي. اروپايي اتحادیه هم غواړي له همدې ځایه کار پیل کړي. دې سیسټمو ته د نورو برخو جزیات په ترتیب ور اضافه کوي څو بشپړ شي.
پلان دا دی چې په ۲۰۲۴ کې د ډیجیټل ځمکې هسته جوړه شي وروسته بیا تر ۲۰۲۷ پورې پرمختګ ورکړي او په ۲۰۳۰ کې به بشپړه شي.
د دې کار هدف دا دی چې په ډیجيټل ځمکه بېلا بېلې تجربې وکړي او د هغو اغېزې وارزوي. د دې لپاره چې تجربوي ماډلونه کره ځواب ورکړي د ځمکې ټولو جزیاتو ته اړټیا ده څو سیسټم ته ور وپېژندل شي. وروسته له هغې به د بېلا بېلو سناریوګانو تجربې پرې عملي کېږي. او بیا به د هغو د پایلو د تحلیل پر بنسټ تصمیم نیول.
دا مې په لنډ ډول ولیکل. په واقیعت کې دا سیسټم ډېر پېچلی دی. د شرم ځای دا دی چې مونږ زده کړې تر امر ثاني ځنډولې، خو دوی ته بیا اخطارونه هم ورکوو.
شاعر وايي: زما لویه ګڼاه دا ده چې ناپوه یم!
https://twitter.com/assemmayar1