کمال خان څوک و؟
لیکنه ـ ریاض مقامزی
په دې وروستيو کې د کمال خان بند جوړېدو د ګڼو افغانانو په څېرو کې د خوښۍ مسکا راوسته. ددې بند په جوړېدو سره به نیمروز ولایت په اقتصادي او ټولنيز لحاظ لاپرمختګ وکړي. همدارنګه ګڼې دښتې به یې ښېرازې او تیارې خونې به یې رڼا شي. خو ددې لیکنې بحث دا دی، چې کمال خان څوک و؟ تاسو به د لیکنې تر پایه پوه شئ او ددې پوښتنې ځواب به ومومئ.
کمال خان څوک و؟
د نوموړي په اړه دوکتور اعظم سيستاني ليکي: "د ايوان سميت په نوم انګرېز افسر چې د جنرال ګولډ سمیټ د سکرتر په توګه دنده درلوده، په "۱۸۷۲م" کال کې له کوهک بند څخه تر کمالخان بندر پورې سفر کړی دی، هغه د کمال خان شجره داسې بیانوي: "جان بیک د (خان جانخان، اسلام خان یا اسلم جان، او نواب خان) په نامه درې زامن درلودل. د خانجان خان زوی ابراهیم خان نومېده، چې د چخانسور واګي یې په لاس کې وې. امام خان چې د اسلم خان زوی و، حسین آباد یې په خپل واک کې درلود. خو د نواب خان زوی "سردار کمال خان" نومېده، چې "چهاربرجک" سیمه یې په اختیار کې وه. پخپله کمال خان بیا اته زامن درلودل، چې "محمد عمر خان، محمد رضا خان او سرفراز خان" یې ډېر مشهور وو.
د سردار کمال خان نفوذ پر هغو کوچي بلوچانو ډېر دی، چې د هلمند له سیند چپ طرف ته د کمالخان بندر او رودبار ترمنځ پراته دي. رودبار سیمه بیا د نوموړي او سردار امام خان ـ چې د کمالخان ترور زوی دی ـ ترمنځ وېشل شوې ده. او هر یو یې خپلې کلاګانې لري، خپلو کسانو او زامنو ته یې سپارلي، چې د ځمکو د عایدات په وېش کې نظارت وکړي. د سردار امام خان پر نسبت د کمال خان ځواک ډېر دی."
په لنډ ډول ویل شو، چې کمال خان پر وطن او خپلو خلکو مئين شخص و، چې سلګونه کلونه وړاندې یې ژوند کاوه. نوموړي د خلکو له سمې مرستې پرته د لرګیو او شته امکاناتو په مرسته چهاربرجک سیمه کې یوه اندازه اوبه مهار کړې. پر مټ یې شاوخوا سیمې ښيرازه شوې. خو د ګوډ تيمور په وخت کې پر یاده سیمه برید وشو او هغه بند له منځه يوړل شو.
له هغه وروسته سردار محمد داوود خان وویل، چې یاد بند به جوړوي، خو له بده مرغه شهید کړای شو. نوموړي هم خپل ارمان ګور ته یووړ. د خوښۍ خبر دا دی، چې یاد بند په اوس وخت کې جوړ شو. د کمال خان او سردار محمد داود خان ارمانونه به پوره شوې وي.