امارت څه ډول نظام ته ویل کېږي؟

لیکنه ـ ریاض مقامزی  

د افغانستان اسلامي جمهوري نظام له سقوط وروسته اوس په افغانستان کې ت.البان د "اسلامي ا.مارت" تر عنوان لاندې د چارو واګي په لاس کې لري. شاید تاسو ته هم دا پوښتنه پیدا شوې وي، چې دا څه ډول نظام دی؟ له نورو نظامونو سره څه توپیر لري؟ او ...

همدې پوښتنو ته په کتو مو دا لیکنه چمتو کړې ده، چې ډېر نوي مسایل به زده کړئ.  

نظام څه ته وايي؟

وړاندې له دې چې پر نورو مسايلو وغږېږو لومړی باید پوه شو، چې نظام څه معنا لري. نظام عربي کلمه ده، چې د نظم، ترتیب او ديسيپلین معناوې ورکوي.

په سیاسي لحاظ دا معنا ښندي، چې یو دولت څنګه خپل نظم او سیسټم برابروي ترڅو خپل هېواد، ولس او خلک آسوده وساتي. خدمات وړاندې کړي، رغنیزې چارې پر مخ بوځي، د نورو د تېري په مقابل کې له خلکو او وطن څخه دفاع وکړي، خپل پايښت تضمين کړي او همدارنګه د خپلو خلکو سر و مال خوندي کړي. خلک به څنګه رهبري کېږي؟ تر ټولو ډېر واک به څوک لري؟ ولس به له نظام سره څه ډول اړیکه ولري؟ کومې ښېګڼې به ولري؟ دا ټول هغه څه دي، چې په یوه نظام کې مهم مسایل وي.  

امارت او امارات؟

بله ډېره مهمه موضوع د "امارت" او "امارات" ده. ډېری خلک د عربي متحده اماراتو نوم ته په کتو فکر کوي، چې زموږ د نظام ډول به له هغوی سره یو شان وي؛ خو حقیقت داسې نه دی.

امارات د "ولایتونو" په معنا ده. په عربي متحده اماراتو کې دا لفظ د نظام د ډول معنا نه ورکوي؛ بلکې د ولایتونو معنا لري. دا هېواد د اوو ولایتونو یوه مجوعه ده، چې بېرته د یوه مشر لخوا رهبري کېږي. هېره دې نه وي، چې په دغه هېواد کې د دولت/نظام ډول فدرالي دی. خو "امارت" بیا د حکومت او حکمروايۍ معنا لري. ت.البان دا لفظ د حکومت او نظام د یو ډول په توګه تعبیروي. نو معنا دا شوه، چې په افغانستان کې "اسلامي ا.مارت" د "اسلامي حکومتولۍ" په معنا تعبيرېږي.  

اسلامي ا.مارت څه ډول نظام دی؟

ددې پوښتنې ځوابول شاید سخت وي. دا ځکه چې په اوس وخت دا نظام نوی دی او ډېری مسایل پکې ګونګ دي؛ خو بیا هم ځينې خبرې واضحې دي.  

مرکزي حکومت به لري.  

مشري به یې امیرالمومنین کوي.

د وزیرانو شورا رهبري به "رئيس الوزرا" کوي.

قوانينو کې به اسلامي احکام په پام کې نیول کېږي او ...

همدارنګه د اسلامي امارت ویاند له ازادۍ راډيو سره په یوه مرکه کې ددې نظام د ځانګړنو په لړ کې ویلي چې:

په دې نظام کې به عدالت وي  

د علما او حکماوو نقش به پکې بارز وي

کار به اهل کار ته سپارل کېږي او .. 

دا چې په رښتيا به هم دا نظام همدا ځانګړنې لري؟ یا به ولري؟ او نورې ډېرې پوښتنې شته چې وخت به یې ځواب کړي.