To start downloading books

Please sign in or create an account.

د افریقا خړ طوطي

د افریقا خړ طوطي

د ډول علمي نوم یې (Psittacus erithacus) ده، د (African gray or gray parrot) په نومونو هم پېژندل کیږي، د توتي ډول ده او په (order Psittaciformes) ډله کې ډلبندي شوی. په ساو ټام، عاج ساحل، ټوله نایجیریا او کامېرون، د کونګون په جمهوریت کې، یوګاندا، تانزانیا او کینیا کې پیدا کیږي. 

فزیکي ځانګړتیاوې د افریقا خړ توتي او نور ټول فرعي ډولونه یې سپینو زرو ته ورته خړ رنګ لري، سر کې یې رنګ ډېر خیره یا تېز ده، د سر او تنې بڼکې یې په پای یا چار چاپېره څنډو کې سپین رنګ لري. د لکۍ بنکې یې روښانه سور رنګ لري. کوم توتیان چې ډېر عمر لري ممکن د بدن بڼکو کې یې هم سور رنګ را څرګند شي. د سوېلې افریقا ځینې نسل اخیستونکو داسې نسلونه خوښ کړي وو چې د بچیانو ټول رنګ یې سور وو کوم چې په ډېر لوړ قیمت پلور کیږي. مخ یې په سپین پوستکي پوښل شوی وي او کله چې توتي وارخطا شي د مخ رنګ یې سور والی پیدا کوي. د (Psittacus erithacus timneh) ډول یې تېز خړ رنګ او توره لکۍ لري. نر یې له ښځې کمه اندازه غټ وي. تر ټولو غټ ډول یې (Psittacus erithacus erithacus) ده کوم چې له ۳۰ تر ۴۰ سانتي متره (له ۱۲ تر ۱۶ انچه) پورې اوږدوالی لري او وزن یې له ۴۰۰ تر ۶۵۰ ګرامه پورې رسیږي. تر ټولو وړوکی ډول یې (Psittacus erithacus timneh) ده کوم چې له ۲۳ تر ۲۸ سانتي متره (له ۹ تر ۱۱ انچه) پورې اوږدوالی لري او وزن یې له ۲۵۰ تر ۳۷۵ ګرامه پورې رسیږي.  #عادتونه د افریقا خړ توتي د ټیټو سیمو باراني ځنګلونه خوښوي. چار چاپېره دښتو او کرنیزو ځمکو ته خوړو پسې ځي. په خوړو پسې د تګ پر وخت تر ۵۰ توتیانو پورې سره ډله کیږي. میوه خوړونکي (frugivorous) دي او مختلف ډوله تخمونه، مغزي او میوې خوري خو د خوړو له دې رژیم سره کله کله د ونې پوستکي، ګلان او بې شمزي ژوي هم زیاتوي. کله کله په سره خاوره چې میدان وي او کوم بوټی یا ونه نلري هم کیني او ممکن لامل یې د پرازیت ضد د ترکیب شتون وي. کله چې په ونه کې ناست وي د الوتو پر ځای په مښوکه او پښو باندې له یو څانګې بلې ته ختل غوره ګڼي. 

د شپې لخوا د ارام کولو په ځای کې تقریبا له ۱۰۰۰ زیات یو ځای کیږي. د شپې لخوا ارام په داسې ټاپوګانو کې کوي چېرې چې سمندر غاړه یا سیندونه لنډ وي او یا هم مسطحه هواره ځمکه تر څنګ ولري تر څو د ښکار کونکي ژوي له برید څخه ځان وژغوري. ډېر زیات ټولنیز چلند لري او خپله کې یو بل سره په بې ترتیبه غږونو خبرې اترې کوي. خپل غږ د خطر د زنګ د پیغام په توګه، خپله کې سره د راټولېدو لپاره او رقیب ته د غوسې کولو لپاره کاروي. د نورو مرغانو او اسمان څکالي هم غږونه هم زده کوي. ډېر وخت د خزنده ګانو لخوا ښکار کیږي، بیزوګانې یې په هګیو برید کوي. په ځنګلونو کې تر ۲۰ کاله پورې عمر کولای شي خو په کور کې ساتل شوي تر ۵۰ کالو پورې ژوندي پاتې شوي. 

د مثل تولید

د درې کلنۍ او پنځه کلنۍ تر منځ جنسي بلوغ ته رسیږي. په ډېرو سیمو کې په وچ موسم کې د مثل تولید کوي، ځینې ډولونه یې په کال کې دوه ځلې د مثل تولید کوي. کوم ډولونه یې چې په ډله کې ژوند کوي د مثل تولید پر وخت یوه جوړه یوازې په یوه ونه کې ځاله جوړوي او ځاله یې له ځمکې تقریبا ۳۰ متره پورې لوړه وي. د جنسي نزدیکت لپاره نر او ښځه یو ډول ګډا کوي او خپل وزرونه لاندې زوړند پرېدي تر څو یو بل ته د مینې اظهار وکړي او یو بل جذب کړي. ښځه په ځاله کې پاتې کیږي او له درې تر پنځو پورې هګۍ کوي او نر تر هغو پورې خپلې ښځې ته خواړه راوړي تر څو یې هګۍ په بچیانو نه وي بدلې شوې. هګۍ یې په ۲۰ یا ۳۰ ورځو کې په بچیانو بدلیږي. واړه بچیان یې له ۱۰ تر ۱۲ اونیو پورې په الوت پیل کوي خو له خپل مور او پلار سره تر درې کالو پورې نږدې اړیکې ساتي. واړه بچیان یا کم عمره توتیان یې په ډله کې د غټو توتیانو مطیع وي.  

ذکریا رحيمي 

Related Articles

هغه نزاکتونه چې بايد پاملرنه ورته وکړو!

لیکنه ـ ریاض مقامزی ټولنيز ژوند له قوانيتو او محدودیتونو خالي نه دی. موږ او تاسو ټول حتماً په یوه ټولنه کې ژوند کوو، نو معلومه ده، چې له نورو وګړو سره به اړيکې او خپلوۍ پالو. همدارنګه له خپلو کورنيو، ملګرو، کلیوالو، ټولګيوالو، همکارانو او ګڼو نورو خلکو سره به په ورځني ډول مخ کېږو. له همدې خلکو سره په رفتار او راشه ـ درشه کې موږ باید خپلې هرې کړنې...

د بیزو تڼاکې یا Monkey pox څه ډول ناروغي ده؟ نښې نښانې یې څه دي

بیزوتڼاکې یاMonkey pox  څه ډول ناروغي ده؟ نښې نښانې يې څه دي ژباړه: لېمه رحماني   بیزوتڼاکې Monkey pox، يو وژونکى وایروس دی، چې د تي لرونکو حیواناتو ځینې ډولونه پرې اخته کېږي. انسانانو ته د وایروس لېږد په معمولي ډول په یاده ناروغۍ د اخته څارویو سره د نېغ په نېغه اړيکې درلودلو له کبله کېږي. د دې شونتيا هم شته چې د اخته شوي څاروي د غوښې له خوړلو ه...

حقوق منقوضه ذکور || Violated rights of male

نام نویسنده: محمدمصطفی محمدیار (کارشناس ارشد در رشته حقوق خصوصی) Writer’s name: Mohammad Mustafa Muhammadyar حقوق نقض شده‏ی ذکور آن دسته از حقوق استند که با وجود شناخته شدن آن در دین مبین اسلام و قوانین مختلفه، با دلایل مختلف همچون دلایل سیاسی – جنایی، فرهنگی – اجتماعی و اقتصادی سال‏ها است که بی‏تفاوت گرفته می‏شوند که این تحریر فقط تاب چند مورد آ...

Recommended Articles

د حافظې د پیاوړتیا څو لارې

هغه حقیقت چې د عمر په زیاتېدو سره حافظه له منځه ځي، دلیل نه شي کېدای چې ونه شو کولی د له منځه تللو طریقه یې ډېره سسته کړو. څېړنو ښودلې ده چې موږ کولی شو د امکان تر حده حافظه وساتو، اجازه راکړئ دغه عملي لارې وسپړو.  د حافظې د قوي کېدلو څو لارې  ژور فکر وکړئ چې فعاله حافظه مو بهتره شي: فعاله حافظه تقریباً ستاسو د مغز د یادښت کتابچه ده، چېرته چې نوي...

کوم ډول خلک بايد کېله ونه خوري

که څه هم کېله ځيني ګڼې ګټي لري خو دغه ميوه ځينې عورايض او تاووانونه هم لري.چې په لاندي ډور ورته اشاره کوو. دغه خوږ ميوه د خپل ځانګړي خوند، او نرموالي له امله په ټوله نړۍ کې مشهوره ده. ګېله کوم ډول زيانونه لري. ۱: د وزن زياتوالی دـ ځينو نورو خوړو په څير کېله هم پريمانه کالوري لري چې د وزن د زياتوالي لامل کيږي په هره متوسطه کېله کې ۱۰۵ ګرامه کالو...

د وينا پر مهال د وېرې او فشار ختمول

لیکنه ـ ریاض مقامزی دا چې موږ انسانان ټولنيز ژوند لرو، نو اړ یو چې د خپلو اړتياوو او مفکورو د وضاحت لپاره وغږېږو. خبرې کول زموږ د ژوند په هره برخه کې لیدل کېږي. په کور، کلي، دکان، ښار، مکتب، ښوونځي او ګڼو نورو ځايونو کې موږ خبرې کوو او خپل پپغام نورو ته رسوو.   ځينې خلک بیا د خبرو او وينا پر مهال تر وېرې او فشار لاندې وي. نه شي کولای خپل پيغام او...