د پاریس دېوالونه

د پېړیو په اوږدو کې پاریس له مرکز (Île de la Cité) څخه څو ځلې پراخه شوی او د ښار برخو کې دیوالونه جوړ شوي تر څو د ښار برخې محصورې کړي. په درېمه پېړۍ کې بربریانو د پاریس ښار لوټ کړ له لوټ کېدو وروسته په لوګي له تورو شوو ډبرو دیوال ترې چاپېره شو تر څو د (Île de la Cité) محفوظ کړي. د څو پېړیو په اوږدو کې دا دیوال څو ځلې ورغول شو. د سیند له پاسه چپ اړخ کې یې کوچنی پول (Petit Pont) جوړ کړی کوم چې دروازې لرلې او سرتیرو یې ساتنه کوله تر څو پاریس له برید څخه وژغوري. ښي اړخ کې یې د پول نوم (Pont au Change) ده او (Grand Châtelet) یې ساتنه کوله. له ۱۱۸۰ کال څخه تر ۱۲۲۵ کال پورې دوېم فلیپ (Philip II) بل دیوال جوړ کړ، د ۱۳۶۷–۷۰ کلونو ترمنځ د پنځم چارلز (Charles V) لخوا د سیند په ښي اړخ کې دروازه پراخه شوه. د پنځم چارلز په چارو باندې په کال ۱۶۷۰ کې څوارلسم لویز (Louis XIV) کار وکړ. د ۱۸ پېړۍ په پای کې بل دیوال پیل شو کوم کې چې ۵۷ کورونه هم وو او یادو کورونو کې د مالیاتو مامورینو کار کوه او پاریس ته له داخلېدونکو بزګرو یې مالیات اخیستل. یاد کورنه اوس هم په (Place Denfert-Rochereau) کې شته. تر ټولو وروستۍ دیوال د ۱۹ پېړۍ په منځ کې د (Adolphe Thiers) په نامه کس د لویز فلیپ پاچا (Louis-Philippe) لپاره جوړ کړ. یو پوځي دیوال وو کوم کې چې بهر خوا ته پوځي کلا ګانې هم جوړې شوې وې. دې دیوال له پاریس څخه بهر څو واړه کلي هم احاطه کړل چې له دې څخه نامتو کلي یې (Auteuil, Passy, Montmartre, La Villette, and Belleville) دي. په ۱۸۷۰ کې کله چې د درېم ناپلیون دوېمه امپراتوري وپرزول شوه نو اقتصاد په ښه کېدو شو، په ورته وخت کې صنعتي انقلاب پیل شو کوم چې دندې زیاتې کړې، همداسې د ۱۸۵۲ - ۱۸۷۰ د اورګاډي پټلۍ جوړې شوې او دا ټول د دې لامل شو چې د ولایتونو زیات خلک پاریس ته راشي نو له همدې امله د ښار پلان جوړونکي (Baron Haussmann) دیوالونه ړنګ کړل او د دیوالونو پر ځای یې له پاریس څخه سرکونه تاو کړل. په اوس وخت کې پاریس د تاریخي اثارو او پارکونو ښار ګڼل کیږي.

ذکریا رحیمي