د المپيک لوبو لنډه تاريخچه
ژباړه ـ ریاض مقامزی
المپيک لوبې څه دي؟ چېرته رامنځته شول؟ څنګه یې بشپړتیا ومونده او اوسنۍ بڼه یې غوره کړه؟ د لیکنې تر پایه به ددې ټولو پوښتنو ځواب ومومئ.
المپيک د ورزشي لوبو تر ټولو ستر جشن دی. تاریخ لیکونکي پر دې باور دي، چې دا لوبې د لومړي ځل لپاره په لرغوني یونان کې ترسره شوې؛ خو په اوسنۍ بڼه د نولسمې پېړۍ په وروستيو کې پیل شوې.
په لرغوني وختونو کې اکثرو جشنونو مذهبي رنګ درلود؛ نو ځکه خو د المپيک جشن هم زیوس (د لرغوني يونان ستر خدای) ته د احترام لپاره په المپيا کې ترسره کېده.
المپيا په یونان کې د یوې دښتې نوم هم دی، چې په اوس وخت کې د نړېوال ميراث په توګه له یونیسکو سره هم ثبت شوی دی. د المپيک لوبې ګډونوال به هغه نارینه وو، چې شتمن وو. یونانيانو به دا جشن اکثره په جنګونو کې تر بیا وروسته او یا هم د واکمنانو د پيدايښت او مړينې په ورځو کې ترسره کاوه. البته دا لوبې به هر څلور کاله وروسته ترسره کېدې. په لومړيو کې یوازې غير حرفوي لوبغاړو د ګډون حق درلود؛ مګر وروسته مسلکي لوبغاړو هم په دې لوبو کې د ګډون حق ترلاسه کړ.
د لومړي ځل لپاره دا جشن په "۷۷۶" قبل المیلاد کال کې ترسره شو او تر "۳۹۴" میلادي کال پورې یې دوام وکړ؛ مګر کله چې روميان پر یونانيانو برلاسي شول المپيک لوبو خپل شهرت او خوند له لاسه ورکړ. په دې وخت کې له حېواناتو سره د انسان د مقابلې لوبو بازار تود شو. ښه مثال یې د "غوا او انسان" خطرناکه لوبه ده، چې اوس هم په اروپايي هېوادونو کې ترسره کېږي.
په لرغونو وختونو کې غلامانو نه شوای کولی په المپيک لوبو کې ګډون وکړي، یوازې او یوازې آزادو انسانانو په دې جشن کې د ګډون حق درلود. له واده شوو نجونو هم د ګډون حق اخیستل شو و. یوازې مجردو نجونو د مسابقې حق درلود؛ خو هغوی به هم د زیوس مېرمنې په ستاينه کې له اصلي جشن یوه ورځ وروسته سیالۍ کولې. په لومړيو کې یوازې د ځغاستې سیالي د المپيک جشن برخه وه؛ خو وروسته غېږه نېونه، بوکس او ټوپ وهل ور زیات شول.
په نوي شکل د المپیک لوبې
له "۳۹۴م" کال وروسته د المپيک لوبې وځنډېدې؛ آن تر "۱۸۹۶م" پورې بېخي له پامه غورځول شوې وې. همدارنګه د المپيا ميدان هم په سختو زلزلو کې له منځه تللی و.
بالاخره په "۱۸۹۶میلادي" کال کې د المپيک غونډه ترسره شوه او د ګڼو هېوادونو ملاتړ یې ترلاسه کړ. په دې غونډه کې پرېکړه وشوه، چې دا لوبې به په هرو څلورو کلونو کې په یوه ستر هېواد کې ترسره کېږي. ددې ترڅنګ "د المپيک نړېواله کمېټه" هم رامنځته شوه، ترڅو دا لوبې چمتو او دقیقه څارنه یې وکړي. اوسمهال د نړۍ ګڼې لوبې ددې جشن برخه دي او د نړۍ له بېلابېلو هېوادونو لوبغاړي خپله وړتيا او استعداد د نړۍ مخې ته څرګندوي.